وردایی دمای هوای ایران از سطح زمین تا پوش سپهر زیرین به عنوان نمایه ای از تغییر اقلیم در بازه زمانی 1979 تا 2014

برای این پژوهش داده های ماهانة دمای سطح زمین تا پوش سپهر زیرین ایران زمین از مرکز پیش بینی میان مدت جوی اروپایی(ecmwf) طی بازة زمانی 1/1979 تا 4/2014 استخراج شد. تفکیک مکانی داده های به کارگرفته شده 125/0 درجة قوسی است که برپایة آن 9965 یاختة مکانی داخل مرز سیاسی ایران زمین قرار می گیرد. ماتریسی در ابعاد 9965 424 ایجاد شد که روی سطرها زمان (ماه) و روی ستون ها مکان (یاخته های درون ایران زمین) قرار داشت. وردایی دما در 15 تراز مختلف جوی از سطح زمین تا 10 هکتوپاسکال در بالای جو واکاوی شد. داده های دمای ثبت شده در ترازهای یادشده توسط رادیوسوندهای 11 ایستگاه جو بالای ایران برای ارزیابی دقت و مقایسه با داده های مرکز پیش بینی میان مدت جوی اروپایی استفاده شد. از دو آزمون ناپارامتریک من کندال و تخمینگر شیب سن برای سنجش معناداری روند و برآورد روند تغییرات بهره برده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که به کاربستن داده های مرکز پیش بینی میان مدت جوی اروپایی برای واکاوی وردایی دمای سطح زمین تا پوش سپهر زیرین ایران زمین بسیار سودمند و مفید است؛ چرا که تفکیک مکانی-زمانی بالای داده ها در راستای افقی و عمودی، امکان داوری دقیق تر با جزئیات بسیار بیشتر و بهتر را دربارة تغییرات رفتار دمای سطح زمین تا پوش سپهر زیرین در مقایسه با داده های تصاویر ماهواره ای واحد سنجندة موج کوتاه (msu) و رادیوسوندها فراهم می کند. همچنین یافته ها نشان داد که به لحاظ آماری در سطح اطمینان 95 درصد روند افزایشی دمای سطح زمین، وردسپهر پایینی و بالایی و روند کاهشی دمای پوش سپهر زیرین طی دورة مورد مطالعه معنادار است. اگرچه وردایی دمای وردسپهر میانی در سطح اطمینان یادشده معنادار نیست ولی برازش خط رگرسیون روی سری زمانی دمای استانداردشده، بیانگر افزایش روند دمای این لایه در دهة اخیر است. روند افزایشی دمای سطح پهنة ایران زمین 65/0 درجة سانتی گراد به ازای دهه است و در مقایسه با سایر ترازهای جو بالای ایران بیشتر است. گرمایش لایة وردسپهر پایینی بیشتر از وردسپهر بالایی است. پراکنش مکانی روند تغییرات دما بیانگر آن است که در رویة زمین روند افزایش دمای گسترة مکانی بین مدار 34 تا 37 درجه از سایر مناطق بیشتر است. روی برخی مناطق جنوبی البرز و شرق زاگرس به ازای هر دهه بین 3/1 تا 6/1 درجة سانتی گراد به میانگین دمای سالانه افزوده شده است. به طور کلی سطح زمین و وردسپهر پایینی نیمة شمالی کشور از نیمة جنوبی گرم تر شده اند. وردایی مثبت و معنادار دمای وردسپهر بالایی نیمة جنوبی کشور، افزایش ارتفاع لایة وردیست و جابه جایی شمال سوی سلول هدلی را در پی خواهد داشت و این تأییدی بر یافته های سایر پژوهشگران است. روند کاهشی دمای پوش سپهر زیرین به جز در برخی مناطق شمال شرق کشور، یک دست است و آهنگ کاهشی آن بین 2/0- تا 3/0- درجة سانتی گراد به ازای هر دهه است. در تراز 50 هکتوپاسکال روند کاهشی دمای پوش سپهر زیرین بیشینه است و به ازای هر دهه حدود 43/0 درجة سانتی گراد از دمای تراز یادشده کاسته شده است. به لحاظ زمانی از سال 1998 به بعد ناهنجاری مثبت دمای رویه و وردسپهر پایینی شروع شده است. بیشترین ناهنجاری مثبت در سال های 2010 و 2001 اتفاق افتاده است.